SWOD 2022/996/GH
In de dagen voor Kerst is het tijd om terug te blikken op het afgelopen jaar. Een jaar dat voor de duikwereld helaas in het teken stond van verschillende ongevallen. Hierbij denk ik bijvoorbeeld aan de rapportage van de inspectie veiligheid Defensie naar aanleiding van een ongeval uit 2019, de gerechtelijke uitspraak duikongeval Driel uit 2017 en de YouTube link https://www.youtube.com/watch?v=3rbWs1kq_v8 van de familie Huijbers, het duikongeval tijdens sportduiken als gevolg van maatvoering drukhouder vs afsluitersamenstel en aan het recente duikongeval bij werkzaamheden aan de Afsluitdijk. Onder deze top van de ijsberg zitten volgens de theorie vele voorvallen, die gelukkig een minder ernstige afloop hebben gekend.
Ondanks alle inspanningen om de veiligheid en de kwaliteit van het duiken te verbeteren, laat de praktijk zien dat het voor iedereen zaak is om zich maximaal in te blijven spannen. Of dat nu de directie is van een bedrijf, de opdrachtgever, de sectoren binnen SWOD, de toezichthouders zoals de Nederlandse Arbeidsinspectie en last but not least de duikploegen die aan de waterkant staan. De kunst is om enerzijds niet in een regelreflex te schieten, maar anderzijds evenmin in de houding van "dat wat een ander gebeurt , gebeurt mij niet". Het is kortom zaak om SWOD als lerende organisatie verder uit te bouwen. Dit zullen we in 2023 verder oppakken.
Het afgelopen jaar is er weer hard gewerkt aan de basis documenten die ten grondslag liggen aan de kwaliteit en veiligheid van het duiken. Zo zijn de registratieschema's nagenoeg gereed en implementatie van het stelsel is medio 2023 voorzien. De Arbocatalogus Werken onder Overdruk is geactualiseerd en de Projectgroep is bezig om de bemerkingen uit het achterbanberaad vanuit de drie Colleges van Deskundigen te verwerken. Daarnaast is het derde Informatieblad duiken in verontreinigd water/ werkzaamheden op verontreinigde locaties verschenen en zijn er Richtlijnen duikmedische keuring opgesteld voor duikers en hyperbare medewerkers.
De registratieschema's vragen al ruim drie jaar de nodige aandacht van een ieder. We kijken dan ook met smart uit naar de invoering van het registratiestelsel, zodat die aandacht aan andere zaken besteed kan worden ten behoeve van de kwaliteit en veiligheid. De internetconsultatie van de wijziging van het Arbobesluit wordt momenteel door SZW afgerond en publicatie wordt verwacht in het voorjaar van 2023. Vervolgens zullen de registratieschema's worden vastgesteld door SZW en middels internetconsultatie zal de Arboregeling medio 2023 gewijzigd worden. In de wijziging van het Arbobesluit wordt rekening gehouden met een uiterste datum van 1 jan 2024 dat het registratiestelsel in zijn geheel geïmplementeerd is.
Als SWOD bemerken we overigens dat de beeldvorming, zowel intern als extern, omtrent de certificatie/registratieschema's nogal wisselt. Die verschillende beeldvorming leidt soms tot interne en externe ruis. Ik wil hier graag bij stilstaan en met name bij die van duiker en duikploegleider.
De eind- en toetstermen uit de schema's leggen louter de randvoorwaarden vast om überhaupt veilig te kunnen duiken. De schema's zijn modulair van opzet, zodat maatwerk mogelijk is qua duikuitrusting en -diepte.
In een duikopleiding op basis van een schema word je dan ook niet opgeleid tot bouwvakker. In de eind en toetstermen, spelen belangen uit sectoren geen belang. De eind- en toetstermen kunnen de taakstelling niet in de weg staan. De eind- en toetstermen zijn gebaseerd op risico's die volgen uit duiken en zijn dus voor alle sectoren gelijk. Het duiken blijft immers slechts een middel om een doel te bereiken. Een middel omdat er ook andere keuzes gemaakt kunnen worden zoals bijvoorbeeld het gebruik van een ROV.
Wat leer je wel in een duikopleiding op basis van het schema. De cursist wordt watervrij gemaakt. Bij watervrijheid blijft de duiker immers in staat om naast de veiligheid te blijven denken aan het doel dat uitgevoerd moet worden. Dat doel kan zijn het schoonmaken van aquaria, het redden van drenkelingen, het opsporen van explosieven dan wel duikwerkzaamheden in een bouwput dan wel offshore. De cursist wordt in de opleiding vertrouwd gemaakt met de uitrusting, leert risico's (h)erkennen, leert werken in een duikploeg en leert de (nood)procedures om veilig te duiken. Voor de cursist in de gevorderde SSE-modules staat slechts een introductie met enkele aangedreven gereedschappen op het programma. Het werken met deze gereedschappen heeft immers invloed op de eigen veiligheid, de veiligheid van de reserveduiker alsook de veiligheid van de omgeving. Kortom een duikopleiding gebaseerd op de schema's is louter een veiligheidsopleiding om uiteindelijk je doel onderwater te bereiken.
De vorming van duiker als vakspecialist vindt in de praktijk plaats en/of specialistische vakopleidingen; zoals onderwaterlasser, kikvorsman etc. In dat kader zou het goed zijn om als civiele sector in 2023 de herinvoering van de civiele onderwaterbouw opleiding te onderzoeken. Voorlichting en onderricht maar met name (bege)leiding en training zijn belangrijke instrumenten om die vakspecialist te worden en te blijven. Briefing, evaluatie en melden van voorvallen zijn instrumenten om het duiken in brede zin veiliger te maken; met andere woorden een lerende organisatie vormen. Zo kan bijvoorbeeld het leren van een voorval binnen defensie van belang zijn voor het duiken binnen de brandweer of de civiele sector. Uiteraard is dat leren te allen tijde wederkerig.
Ik wil dan ook afronden met de oproep om in 2023 gezamenlijk die lerende organisatie verder uit te bouwen. Tel niet alleen je zegeningen als het verhoopt goed is afgelopen. Meld voorvallen om er gezamenlijk van te leren. Gebruik symposia en stel zo mogelijk plaatsen beschikbaar aan andere sectoren om er samen sterker van te worden. Het kijken over de schutting verbreedt je eigen blik. Op 11 april 2023 hebben we hiertoe binnen SWOD in ieder geval een kennisuitwisselingsdag met als thema "veiligheid en gedrag". Naast toezichthouders, bestuurders en leden van Colleges van Deskundigen en certificerende instellingen hoop ik hier ook delegaties van de werkvloer van de sectoren te verwelkomen.
Tenslotte wil ik een ieder fijne feestdagen en een duikveilig en gezond 2023 wensen.
Gerard Hekkers
Voorzitter Stichting Werken onder Overdruk – SWOD –
Namens CCvD, Bestuur, leden van de projectgroepen en andere betrokkenen